OVO JE TAJNA ZA KOJU MNOGI NE ZNAJU: Misterija je čak i onima koji su svake godine na LEFKADI!

U severoistočnom delu grčkog ostrva, koje često srpski turisti biraju za letnji odmor, nalazi se najstarije srednjovekovno utvrđenje u tom delu zemlje.

Istini za volju, Lefkada je mnogo poznatija po fenomenalnim plažama, ali ovo utvrđenje je značajno zbog činjenice da je sa njime povezana jedna Srpkinja. Crkvu u okviru utvrđenja Agia Mavra, koja je danas glavna crkva Mitropolije Lefkade, obnovila je Jelena Branković.

Omanja crkva, koja se nalazi na području ove tvrđave posvećena je Svetoj Mavri i njenom suprugu Svetom Timoteju.

Ko je bila Jelena Branković?

Lazar je bio sin srpskog despota Đurđa i Jerine Branković. Sa suprugom Jelenom, koja je pripadala dinastiji Paleologa, imao je tri kćeri - Jelenu, Milicu i Irinu ili Jerinu. U pojedinim izvorima, Jelena se pominje i pod imenima Marija, ali i Mara i Jelača.

U centru tadašnje srpske despotovine, gradu Smederevu, oko 1447. godine rođena je Jelena. Budući da je nakon iznenadne Lazareve smrti, koji je zapravo bio jedini naslednik Đurđa Brankovića jer su obojica njegove braće oslepljena, praktično Jelenin suprug mogao na upravu da traži celu despotovinu, može se reći da je ženidba njome bila odlična prilika.

Iako je Jelena tada imala samo 12 godina, sklopljen je brak između nje i Stefana Tomaševića, koji je bio prestolonaslednik bosanskog kralja Stefana Tomaša. Pristanak je zvanično dao i Matija Korvin, uzevši u obzir da je bosanska kraljevina bila u vazalnom položaju u odnosu na tadašnju Ugarsku.

Mada je odmah nakon venčanja 1. aprila 1459. godine Jelenin suprug preuzeo vlast nad tadašnjom srpskom despotovinom, samo nekoliko meseci kasnije Mehmed Drugi osvaja zemlju.

Zanimljiv je podatak da je prilikom odlaska u Bosnu despotica Jelena iz rodnog Smedereva ponela i mošti Svetog Luke.

Otkud Jelena na Lefkadi?

Iako se često navodi da je nepoznato potomstvo Jelene i Stefana, pojedini grčki izvori navode da su imali dve ćerke. Treba imati u vidu i to da je njihov brak potrajao svega četiri godine, uzevši u obzir da su turske snage 5. juna 1463. godine pogubile Stefana.

Zamak na ostrvu Lefkada podignut je u prvoj polovini 14 veka. U to vreme je Valter Brijenio, francuski vladar iz grada Sen Mor, zauzeo ovo ostrvo, nazvavši ga po svom rodnom gradu. Na njemu je podigao i crkvu posvećenu Svetoj Mavri.

Osnovna svrha koju je zamak trebalo da ima vezana je za kontrolu pristupa ostrvu. Upravo na području oko zamka je dva veka kasnije formiran i glavni grad ostrva Lefkade, koje je u to vreme bilo poznato kao ostrvo Svete Mavre.

Kada je stasala, jedna od ćerki Jelene i Stefana trebalo je da se uda za vojvodu od Lefkade, Leonarda Trećeg Tokasa. Brod kojim su plovile u zemlju ćerkinog budućeg muža zahvatilo je nevreme. Budući da je znala ko je svetiteljka zaštitnica ostrva, koje su namerile da posete, Jelena joj se obraća sa molbom da joj pomogne da bezbedno stignu na odredište.

U znak zahvalnosti za uslišene molbe, Jelena na ostrvu podiže crkvicu posvećenu svetiteljki u unutrašnjosti zamka. Mada postoje određeni grčki izvori koji navode da je crkva izgrađena na temeljima nekadašnje svetinje. U isto vreme, Jelena daje i da se obnovi manastir posvećen Bogorodici Putevoditeljki.

Kao mesto Jelenine smrti uglavnom se pominju i ostrvo Lefkada i Carigrad, a pretpostavka je da se to zbilo u prvim decenijama 16. veka.

Međutim, grčki hroničar Alosis Jorgos Sfrancis precizno navodi da je 7. novembra 1473. godine upravo na Lefkadi sahranjena monahinja po imenu Ipomoni. Prema njegovim tvrdnjama bila je to niko drugi do Jelena Branković, koja je i sahranjena na tom ostrvu.

Kojim god izvorima da damo primat, nema sumnje da jedna Srpkinja jeste imala udela u gradnji ove svetinje na današnjem grčkom ostrvu, koje je jedno od omiljenih destinacija mnogim srpskim turistima.

(Espreso/Ona.rs)