DANAS JE MALI BOŽIĆ: ZA IME BOGA, ne činite OVU STVAR! NIKAKO!

Srpska pravoslavna crkva i vernici danas slave Svetog Vasilija Velikog, koji je i krsna slava mnogih porodica u Srbiji.

Sveti Vasilije Veliki (grč. Ἅγιος Βασίλειος ὁ Μέγας; oko 329–379), poznat kao Vasilije iz Cezareje, bio je uticajni teolog i episkop Cezareje (Kesarije) u Kapadokiji (Mala Azija). Smatra se osnivačem opštežiteljne monaške tradicije u istočnom hrišćanstvu.

Ubrzo nakon smrti proglašen je za svetitelja: pravoslavna crkva ga slavi 1. januara, a rimokatolička 2. januara. Vasilije Veliki, njegov brat Grigorije Niski i prijatelj Grigorije Bogoslov se nazivaju kapadokijskim crkvenim ocima. Njihova majka se slavi kao Sveta Emilija.

Danas je prvi dan Pravoslavne nove godine

U svim hramovima SPC služi se liturgija Svetog Vasilija Velikog kog crkva slavi prvog dana Pravoslavne nove godine. Prema Svetom pismu, Isus Hristos je preuzeo na sebe grehe ljudskog roda, a čin obrezanja se smatra znakom očišćenja od praroditeljskog greha.

Vasilijeva služba, koju je napisao sam svetitelj, služi se, prema kanonu SPC, 10 puta godišnje - 1. januara, uoči Božića i Bogojavljenja, u sve nedelje Velikog časnog posta (osim Cvetne nedelje), na Veliki Četvrtak i Veliku Subotu.

Rođen je oko 330. godine, u uglednoj porodici u Cezareji, glavnom gradu Kapadokije, od oca Vasilija, i majke Emilije. Njegova porodica je imala hrišćansku tradiciju - jedan deda mu je bio mučenik iz doba progona, a ujak mu je bio episkop.

Kao mlad napustio je rodni grad otišavši da se školuje u Atini u periodu između 351. i 356. godine, gde je učio filosofiju, gramatiku, retoriku, astrologiju, fiziku i ostale nauke toga vremena, kod čuvenog učitelja Evula. Pored njega je imao i druge učitelje: Himerija i Proeresija. Školski drugovi su mu bili Grigorije Bogoslov, Julijan, kasnije car otpadnik i Livanije sofist.

Narodna verovanja i običaji

Mnogi običaji i obredi vezani su za Mali Božić koji se smatra završetkom božićnih svetkovina. Veruje se da se na dan Svetog Vasilija ne treba svađati, jer će ljude u protivnom cele godine terati baksuz, dok se u nekim krajevima veruje da se danas posebno treba čuvati da vas neko ne prevari.

U nekim krajevima se verovalo da će biti rodna godina ako na ovaj dan padne sneg ili bude oblačno. U nekim krajevima Hercegovine sačuvan je običaj spaljivanja ostataka badnjaka, a u mnogim srpskim krajevima mesi se obredni hleb ili vasilica. U bogoslužbenom kalendaru SPC ovi praznici su obeleženi crvenim slovom kao zapovedni od velikog značaja za pravoslavnu hrišćansku crkvu.

Vrativši se kući oko 356. godine, započeo je karijeru pravnika i retora. Ali godina dana kasnije, susret sa velikim asketom i episkopom Jevstatijem Sevastejskim mu je iz korena promenio život. Vasil uskoro napušta njegovo pravničku profesiju da bi posvetio svoj život Bogu. Ovako on opisuje svoje duhovno buđenje:

„Traćio sam mnogo vremena na gluposti i proveo sam skoro celu svoju mladost u besplodnom radu, i privržen učenjima mudrosti koja je za Boga ludost. Iznenada, probudio sam se iz dubokog sna. Uvideo sam predivno svetlo jevanđeoske istine i prepoznao ništavnost mudrosti vladara ovog sveta.

Nakon primanja krštenja, godine 357. obilazi je manastire u Palestini, Egiptu, Siriji i Mesopotamiji, učeći se podvižništvu i monaštvu. U Egiptu je kod arhimandrita Porfirija proveo godinu dana u asketizmu, hraneći se samo povrćem i voćem. Nakon toga je otišao na hodočašće u Jerusalim. Ubrzo je i sam postao asketa, okupljajući oko sebe grupu monaha uključujući i njegovog brata Petra, na porodičnom imanju blizu gradića Anesija na crnomorskoj obali.

Vasilija je uznemirilo opšte prihvatanje arijanskog simbola vere na saboru u Riminiju koji je bio održan 359. godine, a posebno to da je njegov vlastiti arhiepiskop, Dijanije iz Cezareje, podržao arijanstvo. On se vraća u grad, gde ga je episkop Cezareje Ermogen oko 364. godine rukopoložio za sveštenika.

U gradu Cezareji gradi dobrotvorne ustanove za opštu pomoć: azile, bolnice i narodne kuhinje, poznate pod imenom „Vasilijade“. Nakon smrti Ermogena za arhiepiskopa bi postavljen Jevsevije, nenaklonjen Vasiliju. Vasilije se zbog toga ponovo povlači u Anesi, gde privuče i Grigorija Nazijanzina. Tu zajednički sabraše mnoštvo monaha i napisaše ustave monaškog života. U takvom ih životu pomagaše i sveta Emilija, majka Vasilijeva, koja je nedaleko od njih živela i starala se o njihovoj hrani.

Međutim, episkop Jevsevije se obrati Vasiliju pismom pomirenja, da se vrati i pomogne crkvi protiv arijanaca. Posle smrti episkopa Jevsevija (370. god.) izabran je za episkopa Cezareje i tu službu je vršio narednih deset godina, do svoje smrti 14. januara 379. godine. U to vreme je car bio Valens (364 - 378), pristalica arijanstva, sa kojim je Vasilije imao problema zbog svog zastupanja nikejskog simbola vere.

Kada je Valens 371. prošao kroz Cezareju, Vasilije se dramatično udupro carevom zahtevu da mu se pokori. Vasilije je umro ubrzo nakon što je Valensova pogibija u bici kod Hadrijanopolja otvorila put pobedi Vasilijeve teologije. Njegova smrt bila je naširoko oplakivana, a on sam ubrzo je proglašen za sveca.

Bonus video:

(Espreso.co.rs/Wikipedia)