On je iza Staljinovih leđa vladao iz senke: Jezive odluke koje su skamenile svet, bile su zapravo njegove

Vjačeslav Mihailovič Molotov (rođen kao Skrjabin, 9. mart 1890 - 8. novembar 1986) bio je sovjetski političar, diplomata i revolucionar, poznat kao jedan od najvažnijih saveznika Josifa Staljina i ključna figura u sovjetskoj vladi od 1920-ih do 1950-ih.

Njegov život obeležili su burni politički događaji, uključujući potpisivanje neslavnog pakta Molotov-Ribentrop, učešće u Velikoj čistci i dugogodišnju diplomatsku karijeru tokom i posle Drugog svetskog rata.

Rani život i revolucionarne aktivnosti

Vjačeslav Molotov je rođen kao Vjačeslav Mihajlovič Skrjabin 9. marta 1890. (25. februara po starom julijanskom kalendaru) u selu Kukarki (sada Sovjetsk, Kirovska oblast) u Ruskom carstvu.

Poticao je iz relativno bogate porodice; njegov otac Mihail Prohorovič Skrjabin bio je trgovački upravnik, dok je njegova majka Ana Jakovljevna Nebogatikova poticala iz istaknute trgovačke porodice. Porodica je imala desetoro dece, od kojih je troje umrlo u detinjstvu.

Mladi Vjačeslav je tokom školskih dana pokazivao interesovanje za muziku, sviranje violine i pisanje poezije. Sa 16 godina, 1906. godine, pridružio se Ruskoj socijaldemokratskoj radničkoj partiji (RSDRP), privučen radikalnim boljševičkim krilom koje je predvodio Vladimir Lenjin.

Njegove revolucionarne aktivnosti dovele su do njegovog hapšenja 1909. godine, nakon čega je proveo dve godine u egzilu u Sibiru. Tokom ovog perioda uzeo je pseudonim Molotov, izveden od ruske reči "molot" (čekić), što odražava njegovu odlučnost i vezu sa radničkim pokretom.

Nakon povratka iz egzila, pomogao je u osnivanju novina Pravda, glasila Boljševičke partije, i postepeno se uzdizao u partijskim krugovima.

Uspon uz Staljina i uloga u čistkama

Nakon Oktobarske revolucije 1917. godine, Molotov je postao deo boljševičke elite. Iako nije bio harizmatičan govornik poput Lenjina ili Trockog, isticao se svojim administrativnim veštinama i lojalnošću. Nakon Lenjinove smrti 1924. godine, podržao je Josifa Staljina u njegovoj borbi za vlast protiv Lava Trockog i drugih rivala.

Njegova lojalnost Staljinu donela mu je poziciju punopravnog člana Politbiroa 1926. godine, čime je ušao u najuži krug sovjetskog rukovodstva.

Godine 1930, Molotov je imenovan za predsednika Saveta narodnih komesara (ekvivalentno premijeru SSSR-a), funkciju koju je obavljao do 1941. Tokom ovog perioda, bio je Staljinov najbliži saradnik i sprovodio je neke od najkontroverznijih politika sovjetskog režima.

Potpisao je stotine dokumenata kojima je odobravao masovna pogubljenja tokom Velike čistke (1936-1938), uključujući 373 spiska za streljanje, prema sovjetskim arhivama. Takođe je podržao prisilnu kolektivizaciju poljoprivrede, što je dovelo do gladi u Ukrajini (Holodomor) i miliona žrtava.

Pakt Molotov-Ribentrop i Drugi svetski rat

Jedan od najpoznatijih trenutaka u Molotovljevoj karijeri dogodio se 23. avgusta 1939. godine, kada je, kao novoimenovani ministar spoljnih poslova (funkciju je preuzeo u maju 1939. godine), potpisao Pakt o nenapadanju između Sovjetskog Saveza i nacističke Nemačke, poznat kao pakt Molotov-Ribentrop.

Ovaj sporazum, kojim je Istočna Evropa podeljena na sfere uticaja između dve totalitarne sile, omogućio je Nemačkoj da izvrši invaziju na Poljsku 1. septembra 1939. godine, čime je započeo Drugi svetski rat. SSSR je, zauzvrat, anektirao istočnu Poljsku, baltičke države i delove Rumunije.

Tokom rata Molotov je bio ključni pregovarač SSSR-a sa saveznicima. Učestvovao je na konferencijama u Teheranu (1943), Jalti (1945) i Potsdamu (1945), gde je zastupao sovjetske interese zajedno sa Staljinom.

Molotovljev koktel je nazvan po njemu

Njegova čvrsta i beskompromisna pregovaračka taktika donela mu je nadimak Staljinov čekić. Ipak, njegova uloga u Zimskom ratu (1939–1940) protiv Finske ostavila je traga u popularnoj kulturi - Finci su improvizovane zapaljive bombe nazvali Molotovljevim koktelima kao podsmeh na njegove izjave da SSSR pruža "humanitarnu pomoć" Finskoj.

Pad u nemilost i posleratna karijera

Uprkos dugogodišnjoj lojalnosti, Molotov je krajem 1940-ih pao u nemilost Staljina. Godine 1949. smenjen je sa mesta ministra spoljnih poslova, a njegova supruga, Polina Žemčužina, uhapšena je i proterana u Kazahstan pod optužbom da je "cionistički špijun". Molotov nije javno protestovao, što svedoči o njegovoj apsolutnoj lojalnosti Staljinu, čak i na ličnu štetu.

Nakon Staljinove smrti 1953. godine, Molotov je nakratko vraćen na mesto ministra spoljnih poslova pod Georgijem Maljenkovim, ali ga je njegov čvrsti staljinizam doveo u sukob sa Nikitom Hruščovom, novim vođom SSSR-a.

Godine 1957, Hruščov je izbacio Molotova, zajedno sa drugim "antipartijskim" članovima poput Malenkova i Kaganoviča, iz Politbiroa i poslao ga na marginalni diplomatski položaj - ambasadora u Mongoliji (1957–1960). Kasnije je bio predstavnik SSSR-a u Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju u Beču (1960-1961). Godine 1961, izbačen je iz Komunističke partije, čime je formalno okončana njegova politička karijera.

Poslednje godine i smrt

Nakon izbacivanja iz stranke Molotov je živeo povučeno u Moskvi kao običan penzioner. Uprkos svojoj političkoj marginalizaciji, ostao je čvrsti branilac Staljinovog nasleđa, često kritikujući Hruščovljeve reforme i destaljinizaciju. Godine 1984, u 94. godini, rehabilitovan je i vraćen kao član Komunističke partije pod Konstantinom Černjenkom, što je izazvalo ironične komentare o sovjetskoj gerontokratiji.

Molotov je preminuo 8. novembra 1986. godine u bolnici Kuncevo u Moskvi, u 96. godini života. Sahranjen je na Novodevičjem groblju u Moskvi pored svoje supruge Poline, koja je preminula 1970. godine. Njegova smrt označila je kraj jedne ere, jer je bio jedan od poslednjih preživelih "starih boljševika" iz vremena revolucije.

Molotovljevo nasleđe je složeno i kontroverzno. S jedne strane, on je bio arhitekta sovjetske moći tokom uspona SSSR-a kao svetske supersile. S druge strane, njegova uloga u Staljinovim zločinima - uključujući Veliku čistku, Holodomor i pakt Molotov-Ribentrop - učinila ga je simbolom represije i totalitarizma. Njegov dug život, koji je obuhvatao skoro ceo 20. vek, svedoči o njegovoj otpornosti, ali i o ceni koju je svet platio za njegovu političku karijeru.

(Espreso/Mondo/DČ)