KO TO TAMO PEVA, BALKAN EKSPRES, TRI: 10 najboljih domaćih ratnih filmova po izboru Vladimira Đurđića (VIDEO)

10. Sutjeska (1973.) Stipe Delić

Toliko apsurdno spektakularan i istorijski netačan film zasnovan na mitskim elementima da sam ga gledao bar dvadeset puta, i to sa istom strašću. Osim Ričarda Bartona koji tumači Tita tako autoritativno da nikog ne pita za mišljenje kad donosi odluke, najbolji deo filma su zapravo apsurdni dijalozi protkani partizanskom poet-patetikom koji ne znače ama baš ništa. Ovaj film me je toliko indoktrinirao kao dete da sam zbog scene pogibije Save Kovačevića (koga igra Ljuba Tadić) koji umire naslonjen na drvo tokom detinjstva za svaku fotografiju drveta koju vidim pitao da li je to drvo gde je poginuo Sava.

9. Užička republika (1975.) Žika Mitrović

Legendarni Živorad Žika Mitrović je posle niza partizanskih strip vesterna snimio spektakl o početku ustanka (čitaj revolucije) 1941. u okupiranoj Srbiji. Od nekoliko scena koje su za antologiju izdvajam onu kad Draža Mihailović pali cigaru na kandilo i kad tek operisnog partizanskog komandira artiljerije iznose iz sale, i dok jedva priča s partijskom aktivistkinjom u koju je nesrećno zaljubljen, pored njih u dva kadra prođe nekoliko desetina ljudi.

8. Kozara (1962.) Veljko Bulajić

Najbolji Bulajićev ratni film. Toliko iskren i autentičan da i danas na isti način funkcioniše s publikom. Odlična glumačka podela i desetak efektnih scena kulminiraju kad seljaci pred deportaciju u logor pevaju “Gospodi pomiluj”. Značajno ostvarenje jer su velikim delom zahvaljujući njemu Bata Živojinović, Ljubiša Samardžić i Milena Dravić postali najveće zvezde jugoslovenske kinematografije.

7. Most (1968.) Hajrudin Šiba Krvavac

Šibini filmovi su toliko jednostavni da su zbog toga izuzetni. Bez mnogo ideologije i pretenzija kao u najboljim američkim akcionim filmovima priča ide bez spoticanja. Prepliću se heroji i antiheroji koji sve čine za isti cilj, a Bata Živojinović kao da ne glumi jer je stanje njegovog lika (major Tigar) nepromenljivo. Scena kad nemački major Sova koga igra Relja Bašić priča životnu storiju svakog zarobljenog partizana u zatvoru verovatno je jedna od najboljih u istoriji jugoslovenskog ratnog filma.

6. Hajka (1977.) Živojin Pavlović

Glumačka podela u kojoj su Rade Šerbedžija, Miki Manojlović, Lazar Ristovski, Bata Živojinović, Ljuba Tadić, Milan Lane Gutović, Pavle Vuisić sama po sebi deluje respektabilno. Netipičan pristup Žike Pavlovića prikazu hajke četnika na partizane u Crnoj Gori i ludilu građanskog rata, toliko je autentičan da na trenutke pomislimo “tako je moralo biti”. Iako su po tadašnjem zvaničnom državnom narativu četnici bili zli, a partizani dobri, na obe strane postoje nijansirani likovi prikazani bez dvodimenzionalnosti. Reditelj je izbegao sve dotadašnje šablone domaćeg ratnog filma. Scena kada Filip Bekić (Pavle Vuisić) na samrti pita “ako je doktor što ne vadi ovu muku iz mene?” jedna je od najboljih minijatura domaće kinematografije.

5. Bitka na Neretvi (1969.) Veljko Bulajić

Tito je ovim ostvarenjem sebi podigao kinematografski spomenik. Iako prepun svetskih i jugoslovenskih glumačkih zvezda i krcat patetikom, toliko je dobro snimljen uz nekoliko izuzetnih rediteljskih rešenja da ni prvo, ni drugo ne jedu film iznutra. Grupu partizana zlo sustiže jedno za drugim, a najveća muka dolazi na kraju u vidu četnika. Bradati i prljavi monarhisti nisu slučajno kreirani da budu najveći negativci zbog propagande usmerene prema zapadnim zemljama, a svirepi četnički komandant koji se s nekoliko stotina metara vidi kako ubija partizane na nekoj hercegovačkoj čuki verovatno je jedan od najbizarnijih likova viđenih na domaćem filmu.

4. Čovek iz hrastove šume (1964.) Mića Popović

Mija Aleksić je toliko dobar u ulozi usamljenog Maksima da samo zbog toga vredi pogledati ovaj film. A vredi i zbog mnogo toga još. Slikar i reditelj ovog filma Mića Popović je pokazao višestruki talenat.

3. Tri (1967.) Saša Petrović

Verovatno je ovom filmu Bata Živojinović ostvario najbolju ulogu u životu. Omnibus koji to i nije o istom čoveku u trima različitim okolnostima u ratu. Remek-delo.

2. Balkan ekspres (1982.) Branko Baletić

Mislim da o ovoj crnohumornoj ratnoj komediji ne bi trebalo trošiti previše reči. Delo koje spada u najbolje reprezente zlatnog doba jugoslovenskog bioskopskog filma 80-ih godina prošlog veka.

1. Ko to tamo peva (1981.) Slobodan Šijan

Listu nespojivih po pristupu, ali i kvalitetu završavam, možda najboljim i svakako najvoljenijim domaćim filmom svih vremena. Svaka scena je antologijska, a deo u kom vozač koga igra Pavle Vuisić maltretira putnike je trenutak kad kao gledaoci shvatimo da nas do kraja čeka najluđi i najduhovitiji balkanski roud muvi s nagoveštenim zlokobnim krajem.

Bonus video: