KAKO DO DEVIZNE PENZIJE U SRBIJI? Treba ispuniti nekoliko uslova, a jedan ne zavisi od radnika

Podatak da su samo prošle godine u Srbiji izdate 52.000 dozvole za rad stranim državljanima iz Kine, Rusije, Indije, Turske Nepala, Kube… a da će ih tek biti zahvaljujući inicijativi 'Otvoreni Balkan' otvorilo se pitanje da li će oni sutra moći da ostvare pravo i na deo srpske penzije, baš kao što i srpski radnici mogu da ostvare to pravo u zemljama sa kojima Srbija ima potpisanu konvenciju o socijalnom osiguranju.

Inicijativa 'Otvoreni Balkan' odnosi se na državljane Srbije, Albanije i Severne Makedonije koji na osnovu sporazuma o uslovima za slobodan pristup na tržištu rada na zapadnom Balkanu imaju pravo da se slobodno kreću, borave i rade na teritorijama ugovornih strana.

U Fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje (Fond PIO) kažu da u ostvarivanju prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja fond primenjuje 32 međunarodna sporazuma o socijalnom osiguranju sa drugim državama, na osnovu kojih se ostvaruje ovo pravo.

Dakle, pravo iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostvaruju osiguranici koji imaju deo staža u Srbiji, a deo u drugoj državi, s kojom je naša zemlja potpisala i primenjuje ugovor o socijalnom osiguranju, s tim što se prava ostvaruju po nacionalnim zakonima koji važe u svakoj od tih država.

- Stranci koji rade u Srbiji su obavezno osigurani na penzijsko i invalidsko osiguranje, izuzev ako, u skladu sa međunarodnim ugovorom o socijalnom osiguranju nisu, kao detaširani radnici, osigurani u državi iz koje su upućeni na rad u Srbiju. Međunarodnim ugovorima o socijalnom osiguranju se u okviru administrativno-pravne pomoći obezbeđuje da radnik podnosi zahtev osiguranju na čijem području ima prebivalište, tj. boravište.

- Zahtev podnet osiguranju jedne države ugovornice smatra se zahtevom podnetim i nosiocu osiguranja druge države, o kome se ona obaveštava na propisanim dvojezičnim obrascima. O pravu na penziju odlučuje svaka država ugovornica na čijoj teritoriji je osiguranik radio primenom svojih nacionalnih propisa i međunarodnog ugovora o socijalnom osiguranju – objašnjavaju u penzijskom fondu.

Ako osiguranik, ističu, ispunjava uslove za ostvarivanje prava po osnovu staža navršenog u jednoj državi, penzija se određuje bez uzimanja u obzir staža ostvarenog u državi sa kojom postoji ugovor.

Ukoliko ti uslovi nisu ispunjeni, periodi osiguranja navršenih na području država ugovornica se, pod uslovom da se ti periodi ne poklapaju, sabiraju i određuje se srazmerni deo penzije.

Po osnovu zaposlenja, odnosno staža navršenog u državi sa kojom Srbija nema zaključen sporazum o socijalnom osiguranju, ne mogu se ostvarivati prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja u našoj zemlji.

Primera radi, Srbija nema konvenciju s Nepalom. Šta u tom slučaju?

- Ne postoji sporazum o socijalnom osiguranju sa Nepalom kojim bi se garantovala isplata penzije na teritoriji druge države ugovornice. Međutim, isplata se, u skladu sa Zakonom o PIO, može obaviti pod uslovom reciprociteta. Da bi se ostvarilo pravo na penziju po osnovu staža osiguranja navršenog u Srbiji (ukoliko postoji potpisan sporazum o socijalnom osiguranju između nas i druge države), najveći broj sporazuma propisuje da osiguranik treba da ima najmanje 12 meseci staža osiguranja navršenog u Srbiji, a taj staž ne mora da bude neprekidan.

- Izuzetak su sporazumi sa Poljskom i Velikom Britanijom, koji propisuju najmanje šest meseci staža osiguranja u Srbiji, dok sporazumi sa Danskom, Švajcarskom, Italijom, Norveškom i Švedskom ne predviđaju minimalan period osiguranja, što znači da se svaki period osiguranja priznaje – ističu u Fondu PIO.

USLOV POSEDOVANJE VIZE

Na pitanje ko strane radnike prijavljuje, odgovaraju da jedinstvenu prijavu na obavezno socijalno osiguranje podnosi poslodavac na portalu Centralnog registra obaveznog socijalnog osiguranja u elektronskom obliku, najkasnije pre stupanja zaposlenog i drugog radno angažovanog lica na rad.

Zapošljavanje stranca ostvaruje se pod uslovom da poseduje vizu za duži boravak po osnovu zapošljavanja, odobrenje za privremeni boravak ili stalno nastanjenje i jedinstvenu dozvolu, ako Zakonom o zapošljavanju stranaca nije drugačije utvrđeno.

Zahtev za izdavanje jedinstvene dozvole za boravak i rad stranaca može da podnese stranac ili poslodavac u ime stranca, tj. lice koje oni ovlaste, i to za jedno ili više stranih radnika koje će angažovati. Nadležni o zahtevu odlučuje u roku od 15 dana od dana dostavljanja urednog zahteva.

Počev od prvog februara 2024. godine, podnošenje zahteva za izdavanje jedinstvene dozvole, tj. dozvole za boravak i rad stranaca u Srbiji, vrši se isključivo preko jedinstvenog, javno dostupnog veb-portala na kojem se nalaze sve potrebne informacije.

– Napominjemo da su članom tri Zakona o zapošljavanju stranaca propisane i određene kategorije stranaca kojima je odobren privremeni boravak po drugim osnovima i koja mogu da rade u Srbiji bez izdate jedinstvene dozvole, a članom pet istog zakona određena su i lica koja imaju pravo na slobodan pristup tržištu rada u našoj zemlji, tj. kojima nije potrebna dozvola za rad, u smislu navedenog zakona – zaključuju u penzijskom fondu.

Bonus video:

(Espreso / Politika / Jasna Petrović Stojanović / Prenela: A.P)