ČULI SMO JE U SERIJI "CRNA SVADBA" I NAJEŽILI SE OD GLAVE DO PETE: Evo šta znači reč "KATABAZA" koja seje strah

Reč se mogla čuti već na kraju 1. epizode “Crne svadbe”. Mitar, lik kog tumači Slavko Štimac, nakon što izvrši masakr u selu i neposredno pre nego što puca sebi u glavu izgovara: “Katabaza!” Kasnije saznajemo da je istu reč izgovorio i sin inspektora Petra (Uliks Fehmiu) pre nego što se ubio, a iz konstataciju da “Počinje katabaza” izgovara je i monah Tihon (Toni Mihajlovski). Šta zapravo znači “katabaza”?

“Katabasis” ili “katabaza” dolazi iz starogrčkog jezika, od reči “κατάβασις” sastavljene od reči “κατὰ” koja znači “dole” i “βαίνω” koja znači “ići”. U slobodnom prevodu označavala bi kretanje nizbrdo, spuštanje, potonuće ili – pad.

Termin je poznat u poeziji, psihologiji, retorici, ali i hrišćanstvu gde može označavati i silazak u podzemni svet.

Glavno značenje koje je za “katabazu” dao Oksfordski rečnik engleskog jezika opisuje “spuštanje” ili “vojno povlačenje” i pravi razliku u odnosu na “anabazu” koja bi označavala “uzdizanje”, “pomeranje na gore”. U Platonovom delu “Republika”, Sokrat priča o “spuštanju” u lučki grad Pirej, koji se nalazi južno od njegove rodne Atine. Nekoliko naučnika u ovome vidi aluziju na Odisejevo putovanje u podzemni svet.

Uopšte, katabaza kao “putovanje u podzemni svet” kao mit se može naći u različitim religijama širom sveta. Heroj ili božanstvo gornjeg sveta putuje u podzemni svet ili u zemlju mrtvih i vraća se, često sa predmetom potrage ili voljenom osobom, ili sa novostečenim znanjem. U grčkoj mitologiji, na primer, Orfej ulazi u podzemni svet kako bi Euridiku vratio u svet živih.

Sposobnost da još živ uđe u carstvo mrtvih i da se vrati, dokaz je izuzetnog statusa klasičnog heroja koji je više od običnog smrtnika. Božanstvo koje se vraća iz podzemnog sveta povezuje se sa eshatološkim temama kao što je poraz smrti i besmrtnosti.

Osim u pričama o najvećim grčkim junacima “katabazu” zatičemo i u religijama drugih naroda – u podzemni svet sišli su Oziris, Odin, Muhamed, kao i sam Isus Hrist.

(Espreso / Istorijski zabavnik)