STEFAN NEMANJA NIJE BIO PRVI VELIKI ŽUPAN SRBA: Saznajte sve o ISTORIJI ove titule!

Titula koju su srpski vladari u 11. i 12. veku imali, bila je Veliki župan. U grčkim izvorima pominje se kao arhižupan, a u latinskim megajupanus. Međutim, krunisanjem Stefana Nemanjića 1217. za kralja, ova titula prestaje da bude deo titulature vladara, iako nije sasvim nestala.

Izvori iz 11. veka ne navode ovu titulu a župansku titulu spominje Ana Komnin opisujući Vukanovo potčinjavanje Aleksiju I Komninu (1081—1118). Kaže da je on tom prilikom poveo bratance Uroša i Stefana Vukana koji se kod pisaca XII veka pominju sa titulom arhižupana. Dokument u kome se jasno pominje titula velikog župana je Hilandarska povelja:

Iskoni stvori Bog zemlju i ljude na njoj. I jedne postavi careve, druge knezove, druge gospodare... Zato braćo Bog premilostivi utvrdi Grke carevima a Ugre kraljevima, i svaki narod razdeli, i zakone dade... Stoga po mnogoj svojoj i neizmernoj milosti i čovekoljublju darova našim pradedovima i našim dedovima da vladaju ovom zemljom srpskom, u Bog svakojako upravljaše na bolje ljudima, ne hoteći čovečje pogiblji i postavi me velikog župana, narečenoga u svetom krštenju Stefana Nemanju.

Poreklo ova titula vodi od titule župana koja je još od 8. veka prisutna među mnogim Slovenima. Legenda kojom se objašnjava poreklo ove titule kod Srba data je u Letopisu popa Dukljanina. Po njemu ovu titulu prvi je poneo Tihomilj, posle pogibije Časlava jer nije još imao smelosti da uzme kraljevsku ili bansku titulu već samo titulu velikog župana jer je vladao drugim županima.

U stvari verovatnije je da je tok istorije omogućio županima jednog dela Srbije da se uzdignu nad drugim što je dovelo do promene titule. U početku ovu titulu su gotovo isključivo nosili srpski vladari, ali je poznat i slučaj Vakhina, zapovednika ugarskih pomoćnih trupa u ratu protiv Vizantije (oko 1150) koji je titulisan kao arhižupan.

U simbolici vlasti velikih župana postoje brojne nedoslednosti. Nemanja se potpisuje pečatom kakav imaju vizantijski činovnici ali zlatnim, dok se njegove povelje nazivaju hrisovuljama kao kod vizantijskih careva.

Posle 1217. opada značaj ove titule. U vreme vladavine kralja Mulutina velikaš Dragaš nosio je titulu velikog župana. U istoriografiji se postavljalo pitanje da li se ova titula zadržala u vladarskom rodu Nemanjića. Ovu titulu nosili su Altoman Vojinović i Andrija Gropa, arbanaški vlastelin i gospodar Ohrida koji se osamostalio nakon smrti kralja Vukašina i despota Uglješe u Maričkoj bici.

Bonus video:

(Espreso.co.rs)