USPONI I PADOVI NIKOLE PAŠIĆA - KAKO MU JE KRAJ ALEKSANDAR ZAPEČATIO KARIJERU? Za sve je kriv njegov ROĐENI SIN!

Projekat "Minijature" u režiji Slađane Zarić i u produkciji "Zastava filma" izazvao je veliku pažnju javnosti.

Serijal kratkih filmova posvećenih srpskoj vojničkoj istoriji iz perioda Prvog svetskog rata se može da se pogleda na Jutjub kanalu Ministarstva odbrane, i na njihovom sajtu, a uz svaki je objavljen propratni tekst nekog od emintentnih srpskih naučnika.

Peti nastavak posvećen je Nikoli Pašiću, a njegivim likom i delom pozabavio se dr Aleksandar Životić sa Filozofskog fakulteta. Evo kako on piše o usponima i padovima čuvenog političara.

Srpski ratni premijer i ministar inostranih poslova Nikola Pašić rođen je 1845. godine u Zaječaru. Studije tehnike započeo je u Beogradu, a nastavio kao državni pitomac u Cirihu. Tu se susreo sa socijalističkim idejama i postao sledbenik Svetozara Markovića. Po povratku u Srbiju politički se razišao s idejama socijalista. Dao je ostavku na državnu službu i počeo da se bavi politikom.

Narodni poslanik postao je 1878. godine. Zajedno s grupom političkih istomišljenika 1881. formirao je Narodnu radikalnu stranku. Borio se za načela parlamentarne demokratije i nastojao da se ograniče široka vladarska prava. Usled Timočke bune 1883. godine bio je primoran da ode u emigraciju u Bugarsku. Iz izgnanstva se vratio nakon abdikacije kralja Milana.

Ubrzo je postao gradonačelnik Beograda i prvi put predsednik vlade. Sa povratkom kralja Milana u zemlju započeo je novi progon Pašića. Činilo se da je njegova politička karijera završena. Bio je primoran da se javno pokaje i distancira od svojih političkih drugova u vezi s Ivanjdanskim atentatom.

Dolazak dinastije Karađorđević otvorio je novo poglavlje u njegovom političkom delovanju. Predvodio je najjaču političku stranku u Srbiji. Presudno je uticao na unutrašnju i spoljnu politiku Kraljevine Srbije tokom decenije koja je prethodila ratovima za oslobođenje i ujedinjenje. Nalazio se na čelu srpske vlade u danima pobede nad Turskom u Prvom balkanskom ratu i teških iskušenja tokom sukoba s Bugarskom u Drugom balkanskom ratu.

Tokom julske krize 1914, a potom i austrougarskog ultimatuma Srbiji, predvodio je čvrst kurs srpskog otpora Austrougarskoj. Presudno je uticao na oblikovanje jugoslovenskog programa srpske vlade. Kao istaknuti rusofil, oslanjao se na rusku politiku na Balkanu.

Braneći ratne ciljeve Srbije često se sukobljavao sa srpskim ratnim saveznicima. Trudio se da osigura etničke granice buduće jugoslovenske države, što je nekada bilo u suprotnosti sa međusavezničkim sporazumima i obećanjima.

Odnosi Nikole Pašića i regenta Aleksandra zahladneli su nakon što je tokom Ženevske konferencije novembra 1918. srpski premijer popustio pred zahtevima predstavnika Narodnog vijeća Države Slovenaca, Hrvata i Srba koji su išli nauštrb interesa dinastije Karađorđevića. Regent Aleksandar zato nije dozvolio da Pašić obrazuje prvu vladu jugoslovenske kraljevine, ali je bio saglasan da predvodi delegaciju nove države na Pariskoj mirovnoj konferenciji.

U Versaju se Pašić uporno borio za međunarodno priznanje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, kao i za formiranje granica koje bi zadovoljile interese naroda nove države.

Predsednik vlade Kraljevine SHS postao je 1921. godine. Kraj njegove političke i životne karijere usledio je nakon što je kralj Aleksandar, zbog korupcionaških afera njegovog sina Radeta, odbio da mu poveri nov mandat.

Nikola Pašić umro je u Beogradu 1926. godine. Sahranjen je uz velike državne počasti.

(Espreso)