Osnovao je Crvenu armiju, odigrao ključnu ulogu u revoluciji, pa...Neprijateljstvo sa Staljinom ga koštalo života!

Lav Trocki rodio se 1879. godine u selu Janovka u današnjoj Ukrajini. Radi se o jednom od najvažnijih lica iz ruske istorije kao i istorije socijalizma 20. veka. Trocki je delovao kao revolucionar, general i upravitelj. Nakon Lenjinove smrti ulazi u sukob sa Staljinom. Njegov progon i neuspeh da ga se postavi na čelo sovjetske države smatraju se velikom, ako ne i najvećom prekretnicom u istoriji SSSR-a.

Odrastao u vreme Prve ruske revolucije

Trocki je rođen u jevrejskoj porodici na području tadašnjeg Ruskog Carstva. Od mladosti je bio zainteresovan za politička pitanja, pa je kao tinejdžer postao aktivan u socijalističkom pokretu. Početkom 1900-tih pridružio se ruskoj socijalističkoj stranci, a 1905. godine igrao je važnu ulogu u revoluciji, što ga je učinilo važnom figurom unutar radikalne levice.

Tokom ovog perioda Trocki je prepoznat kao sjajan govornik i pisac, a njegova harizma i intelektualna moć učinili su ga popularnim među radnicima i studentima. Iako se tada još nije pridružio boljševicima, već je bio deo umerenije struje, odnosno menjševika, Trocki je bio ključan u vođenju organizacija koje su radile na rušenju carskog režima.

Oktobarska revolucija i stvaranje Crvene armije

Tokom Prvog svetskog rata se priključio boljševicima, pokretu koji je predvodio Vladimir Lenjin. 1917. postao je jedan od glavnih organizatora Oktobarske revolucije, kojom su boljševici srušili privremenu vladu i preuzeli vlast u Rusiji. Trocki je imenovan narodnim komesarom za spoljne poslove, a kasnije i narodnim komesarom za vojna pitanja.

Lenjin ga je smatrao izuzetnim, a trebao mu je jer je bio jedan od retkih uglednih članova boljševika. U slobodno vreme Trocki se bavio književnošću i filozofijom, a manje pljačkanjem, spletkarenjem i ubijanjem, kao što je slučaj kod Staljina.

Jedan od njegovih najvažnijih doprinosa bilo je osnivanje i vođenje Crvene armije, vojske koju su boljševici stvorili kako bi odbranili revoluciju od unutrašnjih i spoljnih neprijatelja tokom Ruskog građanskog rata. Pod njegovim vođstvom Crvena armija postala je visoko organizovana i efikasna vojna sila, koja je uspela da savlada mnoge protivničke snage i očuva boljševičku vlast.

Vojne i organizacijske sposobnosti osigurale su mu ključnu ulogu u održavanju sovjetskog režima kada je zemlja bila napadnuta iznutra (Beli u građanskom ratu) i spolja (Poljaci u Poljsko-sovjetskom ratu). Njegov uspeh u stvaranju efikasne vojske bio je još vidljiviji u danima pred Drugi svetski rat, kada je Crvena armija postala manje efikasna zbog Staljinovog rukovodstva, koje se uglavnom temeljilo na političkim čistkama.

Sukob sa Staljinom

Nakon Lenjinove smrti 1924. godine Trocki se sukobio sa Josifom Staljinom oko smera u kojem bi Sovjetski Savez trebao ići. Trocki je zagovarao politiku "permanentne revolucije", smatrajući da bi sovjetska država trebala podržavati revolucije u drugim zemljama kako bi socijalizam mogao opstati. Sa druge strane, Staljin je zagovarao koncept "socijalizma u jednoj zemlji", smatrajući da je prioritet stabilizovati Sovjetski Savez pre nego što se posveti međunarodnoj revoluciji.

Ovaj ideološki sukob prerastao je u otvoreno neprijateljstvo. Staljin, koji je postupno preuzimao sve veći autoritet u stranci i državi, uspeo je da marginalizuje Trockog i njegove pristalice. Do 1927. godine Trocki je bio isključen iz Komunističke partije, a 1929. proteran iz Sovjetskog Saveza.

Kasniji život i smrt

Nakon proterivanja je živeo u raznim zemljama, uključujući Tursku, Francusku i Norvešku, a na kraju je završio u Meksiku. Tokom izgnanstva nastavio je da piše i kritikuje Staljinovu vladavinu, upozoravajući na opasnosti od staljinizma. Trocki je smatrao da Staljinov režim izneverava ideale revolucije i da vodi Sovjetski Savez prema represiji i diktaturi.

Godine 1938. Trocki je osnovao Četvrtu internacionalu, međunarodnu socijalističku organizaciju koja se protivila staljinizmu i zagovarala svetsku revoluciju. Četvrta internacionala privukla je brojne levičare koji su bili nezadovoljni Staljinovom politikom, iako nikada nije imala uticaj na svetskoj sceni.

Njegovo kritikovanje i protivljenje Staljinovom režimu postali su nepodnošljivi za Staljina, koji ga je smatrao velikom pretnjom. Staljin je poslao nekoliko agenata kako bi organizovali atentat na Trockog. Napadi su se nastavili sve dok agent NKVD-a, sovjetske tajne policije, Ramon Merkader nije izvršio uspešan atentat 20. avgusta 1940. godine u njegovu domu u Meksiku. Mercader je Trockog udario planinarskim štapom u glavu od čega je preminuo sledećeg dana, 21. avgusta 1940.

Bonus video:

(Espreso/ Index/ Prenela: T.M.)