SEJALI STRAH SVOJOM BRUTALNOŠĆU, UBIJALI SVE ŠTO STIGNU, A ONDA IŠČEZLI: Evo zašto su Vikinzi misteriozno nestali!

Više od 4. veka Vikinzi su naseljavali veći deo Grenlanda. Onda misteriozno nestaju u 15. veku. Ali zbog čega?

Postoji više različitih teorija šta je uzrok kolapsa kolonije Vikinga. U njih spadaju sukobi sa drugim kulturama, pad nataliteta i na kraju, problemi usled promene klime. Podaci o životnoj sredini pokazuju da se klima Grenlanda pogoršala tokom nordijske kolonizacije. Kao odgovor na promenu klime, Vikinzi su promenili ishranu, i okrenuli su se sa svojih farmi ka moru, pre potpunog napuštanja svojih naselja.

Decenijama su antropolozi, istoričari i naučnici mislili da je propast Istočnog naselja na Grenlandu posledica početka Malog ledenog doba (perioda izuzetno hladnog vremena), posebno u severnom Atlantiku. Ovaj hladni period je poljoprivredni život na Grenlandu učinio neodrživim.

Studija koju je vodio Univerzitet Masačusets Amherst i nedavno objavljena studija u časopisu Science Advances, preokreće ranije prihvaćenu teoriju o tome zašto su Vikinzi napustili Grenland.

Naseljavanje Grenlanda

Grenland, ili Grœnland na staroskandinavskom, naselili su norveški i islandski istraživači tokom 10. veka. Tu su nastala dva velika vikinška naselja. Potom se oni neobjašnjivo napuštaju u 15. veku.

Prvo uspešno vikinško naselje Grenlanda napravio je Erik Torvaldson, inače poznat kao Erik Crveni. Prema sagama, Islanđani su proterali Erika tokom veća Altinga na tri godine, kao kaznu što je Erik ubio Ejolfa Faula zbog spora.

Arheolozi strahuju da će klimatske promene ugroziti drevne artefakte koje čuva Hadrijanov zid u Engleskoj

Ruski arheolozi otkrili su srednjovekovne klizaljke od kostiju životinja u Novgorodu

Erik je krenuo u potragu za zemljom za koju je prijavljeno da leži na severu i stigao je do obale Grenlanda gde je proveo tri godine svog izgnanstva istražujući novu zemlju. Po povratku na Island, priča se da je sa sobom poneo priče o „Grenlandu“, zemlji sa povoljnim imenom kako bi zvučalo privlačnije od „Islanda“ da bi namamio potencijalne naseljenike. Jasno je da je naziv Greenland – zelena zemlja, pogrešan i namerno ga je Erik iskoristio ne bi li na prevaru dovukao doseljenike.

Vikinška naselja su nastavila da napreduju sve do 14. veka , gde su ušla u period opadanja do njihovog napuštanja u 15. veku.

Klimatske promene su uticale na život

Konsenzus je dugo bio da su hladnije temperature povezane sa malim ledenim dobom pomogle da kolonije budu neodržive. Međutim, nova istraživanja navode da nije pad temperatura pomogao da se Nordijci isteraju sa Grenlanda, već suša.

Koristeći podatke iz ledenih jezgara, tim naučnika je saznao kako je klima varirala u blizini nordijskih farmi i mesta stanovanja. Oni su ovo kombinovali sa uzorcima sedimenta iz jezera u blizini Istočnog naselja, mapirajući neprekidan zapis koji datira unazad 2.000 godina.

Arheolozi iskopavaju ostatke Nordijskih doseljenika na Grenlandu 2010. godine. Analize izotopa pokazale su da su se dosta hranili mesom foka (foto: Jette Arneborg)

„Niko ranije nije proučavao ovu lokaciju“, rekao je Boiang Zhao, vodeći autor studije koji je sproveo ovo istraživanje za svoj doktorat.

Šta je dovelo do napuštanja Grenlanda?

Zatim su analizirali taj 2.000 godina star uzorak za dva različita markera: prvi-lipid, poznat kao BrGDGT, koji se može koristiti za rekonstrukciju temperature. „Ako imate dovoljno potpunu evidenciju, možete direktno povezati promenljive strukture lipida sa promenom temperature“, rekla je Isla Kastaneda, profesor geonauka na UMass Amherst i jedan od koautora rada.

Drugi marker, izveden iz voštanog premaza na listovima biljaka, može se koristiti za određivanje stopa po kojima su trave i druge biljke koje se održavaju u domaćim životinja gubile vodu usled isparavanja. To je dakle pokazatelj koliko su bili suvi uslovi.

Rezultati su otkrili da su temperature oko nordijskih naselja vremenom postajale toplije i sušnije, što je dovelo do toga da su farmeri morali da zimi hrane svoju stoku na uskladištenoj stočnoj hrani. Produžena suša, praćena ekonomskim i socijalnim pritiscima, verovatno bi preokrenula ravnotežu i učinila naseljavanje Grenlanda neodrživim.

Klimatski uslovi, nedostatak hrane iz okeana, pad trgovine morževim kljovama i kožom, kao i sve veća suša, uticali su na seobu Vikinga sa Grenlanda.

Vikinzi zapravo nisu "nestali", već su se asimilovali u lokalna stanovništva i transformisali u narode Skandinavije, kao što su današnji Šveđani, Norvežani i Danci, nakon kraja vikinškog doba oko 1050. godine. Njihove poslednje utvrde i trgovački centri kao što su Birka u Švedskoj i Ribe u Danskoj postali su značajni arheološki lokaliteti koji svedoče o njihovom bogatom nasleđu, a samo ime "Vikinzi" je zapravo opis delatnosti, a ne etnička grupa.

Evolucija i asimilacija

Kraj vikinške ere:

Period vikinškog doba zvanično je okončan oko 1050. godine, a to je označilo prestanak velikih pohoda i ekspanzija.

Prihvatanje hrišćanstva:

Mnogi vikinški narodi su tada prešli na hrišćanstvo, što je uticalo na njihovu kulturu i identitet.

Asimilacija u lokalna društva:

Vikinzi su se postepeno stopili sa drugim narodima u Skandinaviji, a njihovi naslednici su postali današnji Skandinavci – Šveđani, Norvežani i Danci.

Nasleđe i arheološki dokazi

Trgovački centri:

Nekadašnji centri moći, poput Birka i Ribe, postali su važni arheološki lokaliteti i turistički centri, pružajući uvid u vikinško doba.

Kulturni tragovi:

Ostavili su značajan trag u kulturi, jeziku i zakonima današnjih skandinavskih zemalja.

"Vikinzi" kao zanimanje:

Važno je napomenuti da "Vikinzi" nije bio naziv za narod, već za ljude koji su se bavili pljačkaškim pohodima i trgovinom

Bonus video:

(Espreso/sveoarheologiji)