MESAR LUBURIĆ PRETIO SMRĆU ONIMA KOJI SU HTELI DA UBLAŽE PATNJE SRPSKE DECE: Priča iza spomenika u Sisku je STRAŠNA

Skulptura kod ciglenog mosta u Sisku deluje kao da je izgubljena u prostoru i vremenu.

Reč je o fontani, u kojoj nema vode, a čije je središnje mesto prikaz sedmoro dece na i oko kamena. Balkan Insight objašnjava da je reč o skulpturi koja se ovde nalazi još od 1965., nazvana "Nedovršene igre", koju su vandali i oštetili, a sada propada neobeležena.

Obeležena bi inače trebalo da bude zato što ju je njegova autorka Gabrijela Kolar napravila kao spomen obeležje ustaškog logora u Sisku gde su tadašnji saradnici okupatora 1942. dovodili decu, uglavnom iz Potkozarja.

- Gabrijela Kolar lično je poznavala decu koja su prikazana - kazala je za BIRN Sanja Horvatinčić sa zagrebačkog Instituta za istoriju umetnosti.

- Dečaka koji sedi, Milana, spasili su iz logora njeni (Kolarini) roditelji i on je preživeo rat - za BIRN je objasnila Horvatinčić i dodala:

- Ovo je bio koncept s najerom da ponudi utehu i pruži nadu preživelima rata i posetiteljima koji su bili suočeni s brutalnom prošlosti ovog mesta.

Ujehe, međutim, nema. Prvo zato što je spomenik ustaškom mrcvarenju dece oronuo, zapušten i bez oznake. Drugo, zbog onoga što je spomenuto pre nekoliko dana na komemoraciji tragedije više od 6000 dece što su ih ustaše od avgusta 1942. do januara 1943. razmestili na desetak mesta po Sisku.

- Naš biskup Košić kaže da je ovde bilo prihvatilište, ali ja bih htela da on u takvom prihvatilištu bude. Da deca mala sama brinu o sebi, na hladnome podu, spavaju u prljavom. Neka pita mene i ja ću mu reći što je sve bilo ovde! Ne bojim ga se! Imala sam pet godina i rekla bih mu istinu da gospodin zna. Umirala su deca ovdje, u parku kod Doma kulture deci su nalivali prljavu vodu iz jame i zato su deca umirala. Nisu uzimali pištolj pa ubijali, nego su nas tako ubijali i moja sestra je tako završila ovde na groblje - preneo je Večernji list reči Siščanke Dare Bućan, jedne od dece koja je 1942. završila na tom paklu na zemlji što ga je za decu organizovala vlast NDH.

To o čemu je govorila Dara Bućan odnosilo se na inače kontroverznog biskupa Vladu Košića, koji je bio jedan od istaknutih pri svojevremenom snimanju i promociji opet kontroverznog dokumentarca "Dečje prihvatilište Sisak". I tu se dolazi do raspada razuma i pameti. Kada je Laudato TV, poznat po vezi s organizacijom "Vigilare" Vice Batarela, predstavljao taj dokumentarac, direktorka Laudata Ksenija Abramović kazala je i ovo:

- Predugo se tvrdi da je postojao logor u Sisku u kojem su se navodno ubijala deca. Siščani su ponosni na to jelo koje su učinili, spašavanja dece. Nisu pitali čija su nego su videli da su nevina, da su bolesna, da su u potrebi. Trebalo im je pomoći. Nažalost, mnogo ih je umrlo, ali učinilo se koliko se moglo. Zato je to delo velike hrišćanske ljubavi - kazao je tada Košić.

Košić je tada naglasio da su decu spašavali Siščani, Crveni krst, Diana Budisavljević i "naš kardinal Alojzije Stepinac". Ostalo je otvoreno, jer biskup Košić nije objasnio, od koga su i zašto tu jecu morali spašavati, redom, Diana Budisavljević uz pomoć Crvenog krsta i Siščani koji su deci doslovno spašavali život?

Od koga ako je bila reč o pukom "Dječjem prihvatilištu"? Problem je danas u tome što je "Dečje prihvatilište Sisak" bio ustaški naziv za jedan od brojnih logora za decu.

Večernji list je u članku povodom komemoracije izneo podatke lokalnog patologa dr. Davida Egića da je od nešto više od 6000 dece na tom mestu od bolesti i gladi poumiralo njih 1152. Izneo je i podatke istraživanja Narcise Lengel Krizman po kojoj je u tih nekoliko meseci poumiralo 1214 dece.

Lokalni učitelj, Siščanin Ante Dumbović, jedan od humanitaraca koji je s Austrijankom Dianom Budisavljević spašavao tu decu, evidentirao je 1630 pomrle dece usled boravka u tako nehumanim uslovima u tako kratkom vremenu. Zašto onda takav pomor dece, mahom Srba iz Potkozarja, ali i malih Roma, te malih Hrvata otetih roditeljima Hrvata antifašista, neko poput Laudato TV-a, Košića i sličnih ne naziva mestom umiranja i logorom kao što očito doista jeste bilo?

Slučaj Večernjeg lista posebno je zanimljiv zato što je Darko Pavičić, izveštavajući s predstavljanja dokumentarca Laudato TV-a napisao ovakvo nešto:

- Mortalitet dece je u početku bio jako velik zbog zaraznih bolesti koje su tada vladale, no do kraja 1942. godine sveden je na pojedinačne slučajeve.

Pavičić je dodao i ovo:

- Uprkos nadljudskim naporima u zbrinjavanju dece decenijama je širena lažna istorija po kojoj je u Sisku bio logor u kojemu se namerno usmrćivalo decu.

O kakvom je tekstu reč pokazuje i to što Pavičić na niti jednom mestu nije spomenuo "NDH" ili "ustaše". Pavičić nije spomenuo čak niti ime Diane Budisavljević, humanitarke koja je pokrenula akciju spašavanja dece iz sisačkog logora. Ona je organizovala spašavanje dece od NDH i ustaša, odnoseći ih i organiziujući porodice Hrvata po Sisku i Zagrebu za smeštaj.

Spomen groblje s telima tih između 1152 i 1630 dece pomrlih u dobi između nekoliko meseci i 13 godina, danas se nalazi u Parku Diane Budisavljević. Ako je možda promaklo Pavičiću, Košiću ili direktorici Laudato TV-a. BIRN iznosi podatak da je tokom Drugog svetskog rata u logore po teritoriju nominalno NDH internirano na desetine hiljada dece. Tim logorima upravljao je ustaški pokret, osnovan u Italiji 7. januara 1929., kao ekstremno nacionalistički, a koji je s Antom Pavelićem na čelu tokom rata sarađivao s italijanskim okupatorom (na jugu) i nemačkim (na severu).

Samo 80 kilometara zapadno od Siska Pavelićevi ustaše držali su joj jedan logor za decu, u tamošnjem dvorcu. jeverno od Zagreba u dvorcu Gornja Rijeka takođr je postojalo jedno takvo mesto. U Sisku danas još uvek postoje tragovi nekadašnjeg logora. U neposrednoj blizini sada neobečeženog spomenika pomrloj deci, što bi se po krivičnom zakonu današnjih prava dece i ratnih prava smatralo ratnim zločinom i planiranim masovnim ubistvom, još uvek se nalazi glavna zgrada nekadašnjeg logora.

Tu se sada nalaze bioskop i pozorište zgrada danas nosi naziv "Kristalna kocka vedrine". Kad je reč o logoru u Jastrebarskom, pre dve godine pri obeležavanju 75. godišnjice oslobođenja tog logora nekoliko desetaka osoba okupljenih oko biskupa u miru Mile Bogovića organizovali su "protukomemoraciju", odnosno u istom su trenutku organizirali komemoraciju poginulim i pobijenim ustašama.

Stanje je eskaliralo kada je još jedini preostali živi mali logoraš s tog mesta, Mihajlo Veljić, krenuo govoriti o svojim sećanjima, iz obližnje crkve na groblje je stigla grupa od oko 50 ljudi s "protukomemoracije" i stala uzvikivati: Mi smo krv lili za našu Hrvatsku", "Komunjare", "Bando komunistička", a potom i ustaške parole.

Reč je o posledici dobrog dela klera iz Crkve u Hrvatskoj koja tumači da je logor u Jastrebarskom bio sirotište, dakle "humanitarna ustanova", te da je napad antifašista na taj logor kako bi oslobodili decu, bio "napad na humanitarnu ustanovu". Problem s takvim prekrajanjem istorije već na prvoj stepenici nailazi na teško rešiv logički problem; a to da je da ustaše i NDH nigde nisu ostali upamćeni po svojim humanitarnim aktivnostima.

I to već i pre pesama "Maksovim mesarima" odnosno "Jasenovcu i Gradišci Staroj" što se i danas zlopamti određenim osobama s nazovimo to "estrade". Ušminkavanje ustaškog režima tokom četiri godine kolaboracije s okupatorima i prodaje hrvatske teritorije takođe okupatorima, stoga je izrazito težak zadatak

Zato su poslednjih dve godine više nego ikad zaredali skupovi, često u organizaciji lokalnih crkvenih vlasti, koji se nazivaju "naučnim", a na koje se pozivaju mladi istoričari s naglasnom na one s Hrvatskom katoličkog univerziteta u Zagrebu. Takav je skup bio onaj iz novembra prošle godine kad se za dečji logor u Sisku tvrdilo da je bio "humanitarna ustanova", prećutkivao se katastrofalan postotak umrle dece i užasnih uslova koji su tamo vladali.

A svedočenja samih Hrvata i svih onih koji čak nisu imali ništa s komunistima ili antifašističkim partizanskim pokretom o tim ustaškim zločinima... Šta s tim? Jedan od istoričara koji je tada nastupao i Sisku za Glas Koncila ovako je posle objašnjavao taj fenomen užasnih svedočenja Hrvata o zločinima ustaša.

- Nakon rata postoji realna mogućnost da su ljudi davali izjave, klevetali i optuživali ustaše, kako ne bi došli u konflikt s novim vlastima.

Nove vlasti su, dakako, bile komunističke i, što se njega tiče, ustaški logori za decu bili su komunistička izmišljotina kako bi se ocrnila Crkva. Bez obzira na svedočenja i preživelih i onih koji su spasili preživelu deci i bez obzira na svjdočenja mnogih katoličkih sveštenika o ustaškim zločinima, ako ćemo pravo i Alojzija Stepinca od trenutka kad su mu ustaše ubile brata. Što se takvih istoričara tiče, logično bi bilo da su onda lažna i svedočanstva ljudi poput Diane Budisavljević, Austrijanke udane za hrvatskog lekara, koja se kod crkve i nemačkih vojnih vlasti zalagala za spašavanje dece s Kozare.

Budisavljević je u svom dnevniku iz rata, a koji je objavljen tek 2003., hrronološki pisala o svojim često i neuspešnim pokušajima da spasi decu. Ona je organizovala mrežu od jevrejske i srpske zajednice, kako bi ulazila u trag deci, preko nacističkih i ustaških službenika, među kojima je tražila veze za probušiti rupe u sistemu, te visokih crkvenih službenika za dodatnu pomoć, kako bi organizovala dostavu hrane i odeće neuhranjenim ženama i djeci po fašističkim logorima.

Ubrzo je shvatila da su ustaše svu pomoć u pravilu pokrale putem do logora. Shvatila je i to da su mnoge majke zarobljene u ustaškim "pacifikacijskim kampanjama" prebačene u Nemačku da rade kao robinje, uključujući i seksualne. Njihova deca su u logorima ostajala sama.

- Njihova jadna mala telešca su stavljana na stepenice koje su vodile na tavan, među prljavo rublje, gola, nije im se ostavilo ni odelce… Druga su deca čekala na polazak sedeći gotovo čitavo vreme na noćnim posudama… Debelo crevo im je visilo, bili su puni muha…- napisala je Budisavljević u julu 1942.

Opisivala je glad, parazitske infekcije i trbušne bolesti i izazivala šok zbog uslova u kojima su boravila zatočena deca. Jedna epizoda u njenom dnevniku posebno je upečatljiva. Kada je zloglasni ustaški zapojednik Vjekoslav Luburić, u istoriji upamćen pod svojim zločinačkim alijasom "Maks", došao u logor u Staroj Gradiški, bio je toliko ljut na ljude koji su deci pokušavali ublažiti patnje da im je pretio da će "nestati".

Ona je opisivala i logor u Loboru što su ga vodili ustaše i grupa"folksdojčera" koji su pristupili NSDAP-u. Ovaj logor takođe se u istoriji Drugog svetskog rata vodi kao logor za žene i decu. Kao i u Domovinskom ratu u Hrvatskoj, te u 90-ima u ratu u BiH, i ovde su žene bile izložene masovnim silovanjima. Tu je umrlo oko 200 dece. Oko 2000 preživelih masovno su u avgustu 1942., nakon jedne godine zlostavljanja, prevezeni u Aušvic.. O tome što je Diana Budisavljević činila da to spreči, svedoči danas dokumentarni film "Dianina lista". Njenu ulogu inače niti komunističke vlasti u SFRJ i SR Hrvatskoj nisu posebno isticale zbog političkih razloga.

Film je premijerno prikazan u julu ove godine, a potom višestruko nagrađen na Filmskom festivalu u Puli. U njenim zapisima ne navode se samo ustaški zločini, nad kojima su se zgražati znali i nacisti, nego i njeno očajavanje zbog nedelovanja ljudi iz Crkve. I to je ono što danas boli revizioniste puno ljpše uspomene na ustaše NDH.

Nikica Barić, istoričar Hrvatskog instituta za istoriju u Zagrebu, posebno je nezadovoljan istaknutom ulogom koja joj se pridaje u poslednje vreme.

- Ako neki, u široj javnosti, među novinarima, komentatorima i političarima misle da je Diana Budisavljević potajno i protiv volje NDH spasila 12.000 srpske dece, to nema logike. Pa nije to 12 kutija šibica da ih se moglo skriti od ustaša - tvrdio je Barić u intervjuu za Hrvatski nedeljnik 2017. godine.

Međutim, niti njemu nije uspelo da dogovori kako je uopšte moglo doći do toliko siročadi nakon što su im roditelji masovno ubijani, kako je došlo do tolike smrtnosti te dece po logorima, zašto bi ih itko uopšte morao spašavati, od koga i ko je bio taj tko je organizovao ta mesta u kojima su deca u nekoliko meseci masovno umirala.

BONUS VIDEO:

(Espreso.co.rs/Express)