KLASICI S PREDNJIH I ZADNJIH SEDIŠTA AUTA: Predlozi za repertoar drajv-in bioskopa kod nas (treći, završni deo)

U prvom delu ovog triptiha od teksta podsetili smo se nekih od klasičnih žanrovskih filmova Živorada Žike Mitrovića i sledbenika mu, a sada u trećoj i završnoj tranši nesumnjivo zasluženu pažnju skrećemo na još neke od filmova Radoša Novakovića, pomenutog u drugom delu, uz nekoliko drugih vrlih autora pride. A sve to, da podsetimo, u pokušaju da pronađemo zgodan repertoar sa biserima ovdašnjeg žanrovskog i sličnog ili atipičnijeg filma za neki tamo drive-in bioskop iz stvarnošću neomeđenih filmofilmskih snova.

Vetar je stao pred zoru (1959)

U ovom izvanrednom filmu Radoša Novakovića sa temom dovijanja i fatalnih misija ovdašnjih ilegalaca tokom godina nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu pratimo muke mlade Jasne koju saborci manje ili više otvoreno sumnjiče da ih je odala tokom saslušanja od strane okupacionih specijalnih snaga. Premda je prvenstveno reč o identitetskoj drami i studiji karaktera u zanimljivim okolnostima, film je izrazito napet sa snažnim primesama upečatljivog tragizma života pod jarmom surovih okolnosti. Osim Jasne (u tananom tumačenju eterično lepe i tada mlade Radmile Andrić); posebno je tragična figura njenog oca u diskretno sugestivnom izvođenju Ljubiše Jovanovića. U ostalim ulogama tu su: Branko Pleša, Antun Vrdoljak (!), Dara Čalenić, Velimir Bata Živojinović, Rastislav Jović...

Bomba u 10 i 10 (1967)

Sličan tematski okvir i žanrovski profil srešćete i u takođe veoma uspelom i efektnom filmu Bomba u 10 i 10 reditelja Časlava Damjanovića; u njemu američki ratni zarobljenik u okupiranom Beogradu sarađuje sa srpskim partizanima u pokušaju da izvrši atentat na ozloglašenog i okrutnog nemačkog narednika i komandanta koncentracionog logora. Prisustvo američkog glumca Džordža Montogomerija svedoči o krupnijim ambicijama producenata van SFRJ geografskih i prikazivačkih okvira, a reditelj Časlav Damjanović ovde stvara savršenu ravnotežu između ozbiljnosti ratne drame, napetog konspiracijskog trilera potere i popcorn pitkosti i komunikativnosti, svojstvene ponajpre američkim delima tog kova i tog doba. U tom smislu, Bomba u 10 i 10 je rečit i važan primer vesternizacije/amerikanizacije ovdašnjeg filma prvenstveno u idejnom i stilskom aapektu. Glumačku podelu čine još i: Rada Đuričin, Branko Pleša, Rade Marković, Fil Braun, Ljuba Tadić, Aleksandar Gavrić, Pavle Vuisić, Ingrid Lotarius (majka pevača grupe Kanda Kodža i Nebojša, Olivera Nektarijevića, prim. ur.), Petar Banićević...

Rani radovi (1969)

Motiv konkretizovane i snažne pobune protiv represivnog sistema zatičemo i u srži posve drugačijeg intomniranih i koncipiranih Ranih radova, tog svetski poznatog i referentnog filma sa početka profesionalne karijere velikog Želimira Žilnika. U ovom politički-ideološki izrazito polemičnom mladom i odvažnom filmu bije i srce nepatvorene eksplozivnosti i konsekventnosti, koje su važne odrednice na prvomm mestu žanrovski jasno profilisanih ostvarenja. Uz to, film je izrazito zabavan a značejski slojevit, uz maestralan snimateljski rad direktora fotografije, glasovitog Karpa Aćimovića Godine.

Podsećamo, Rani radovi, ovenčani sa dve nagrade te godine na Berlinskom filmskom festivalu, preporučuju se i odličnim rolama Milje Vujanović, Marka Nikolića, Bogdana Tirnanića i Čedomira Radovića. Uz Žilnika, scenarista ovog zlatnog klasika našeg filma je Branko Vučićević, koji je upravo ovih dana u središtu izdavačke delatnosti Filmskog centra Srbije koji je objavio drugi tom sabranih dela i spisa ovog velikana.Rani radovi predstavljaju savršen par sa ostvarenjem Mord und Totschlag Folkera Šlendorfa od samo godinu dana ranije.

Lijepe žene prolaze kroz grad (1986)

Bezmalo dvadeset godina kasnije Žilnik se prihvatio i distopijskog okvira – u ovoj svojoj razbarušenoj i šarenoj ekstravaganci naslovljenoj po hitu iz opusa Branimira Džonija Štulića. Svesno rudimentarno postavljen zaplet prikazuje život u ruiniranom i gotovo napuštenom Beogradu 2041. godine, u kojem nekoliko veterana nastoji da vaspita grupu mladih i borbenih žena u tradicionalističkom duhu predaka nam. Od iskusnijih i poznatijih glumaca tu su Ljuba Tadić, Rade Marković, Rahela Ferari i Milena Dravić, a, pomenimo i to, ovo je prvo pojavljivanje neprevaziđenog Vjerana Miladinovića-Merlinke na filmu (Merlinka će desetak godina docnije briljariti u znatno zamašnijoj ulozi u Žilnikovom filmu Marble Ass).

Lijepe žene prolaze kroz grad teško mogu da budu pohvaljene a konto čistote žanrovskog izraza, ali svakako predstavljaju krajnje osoben i za analize veoma podatan film značajnog autora. Ovde možemo da pomenemo da se temom distopije u okruženju drajv-in bioskopa bavio kultni australijski film Dead End Drive-In (1986) Brajana Trenčarda-Smita, koji, eto, predstavlja slučajni zajednički sadržatelj za našeg Žilnika i ponovo zaživelu modu drajv-in kino-stecišta za sam kraj ovog trodelnog podsećanja.

Bonus video: