Foto: MINISTARSTVO ODBRANE

PRVI SVETSKI RAT

OSTAVILE SU PUSTOŠ OD SLAVIJE DO KNEZA: Evo kojom RATNOM FLOTOM je NAPADNUT Beograd i započet VELIKI RAT! (VIDEO)

Srpska vojska nije raspolagala adekvatnim naoružanjem kako bi se suprotstavila za ono vreme moćnom oklopu monitora, debljine nekoliko desetina milimetar

Objavljeno: 28.11.2023. 14:27h > 15:05h

Građani Beograda su moćne austrougarske brodove naoružane topovima opisivali kao "aždaje koje krstare Savom i Dunavom i bez milosti ruše varoš", pripoveda potpukovnik dr Dalibor Denda, naučni saradnik Institut za strategijska istraživanja u Beogradu, u 10. epizodi iz serijala kratkih filmova posvećenih Velikom ratu.

Epizoda se može pogledati na sajtu i Jutjub kanalu Ministarstva odbrane koje je kroz 60 dokumentarno-edukativnih minijatura podseća na junaštvo i slavu srpske vojske u Prvom svetskom ratu.

Potpukovnik Denda objašnjava da je granicu Srbije sa Austrougarskom na severu omeđavale su dve velike reke - Sava i Dunav. Na graničnoj liniji ležala je i srpska prestonica Beograd, kao i značajni srpski gradski i privredni centri Šabac i Smederevo.

Najmoćnije ratno sredstvo na Dunavu i Savi na samom početku rata bila je austrougarska ratna flotila. Njena glavna baza nalazila se na ostrvu Čepel u Budimpešti, ali su pred napad na Srbiju plovila raspoređena na Dunavu i Savi.

BODROG I KRONOSfoto: MINISTARSTVO ODBRANE

U operativnoj bazi u Zemunu nalazila su se četiri monitora (ratna broda - "Bodrog", "Temeš", "Kereš" i "Samoš") i tri patrolna čamca, u Pančevu dva patrolna čamca, u Brčkom dva monitora ("Maroš" i "Lajta") i u Slavonskom Brodu jedan patrolni čamac.

Napadom austrougarskih monitora na Beograd u 11 sati uveče 28. jula 1914. godine otpočeo je Prvi svetski rat. Dejstvovali su i po drugim srpskim gradovima u priobalju, granatirani su Šabac i Veliko Gradište.

Udari monitora išli su i do pet kilometara od obale. Naročito je gađan Beograd, koji je bombardovan i sa reka i sa okolnih uzvišica na austrougarskoj strani obale, iz Borče, Bežanijske kose i Zemuna.

Srpska vojska nije raspolagala adekvatnim naoružanjem kako bi se suprotstavila za ono vreme moćnom oklopu monitora, debljine nekoliko desetina milimetara. Nije imala ni brod koji bi mogao da krene u protivnapad. Pokušala je da omete dejstva monitora artiljerijskom i haubičkom vatrom ali nije bilo većih rezultata, osim što je 4. avgusta kod Beograda oštećen monitor "Kereš".

BRANIOCI SA ČUKARICEfoto: MINISTARSTVO ODBRANE

Građani Beograda su moćne austrougarske brodove naoružane topovima kalibra 120 mm, sa kojima su se prvi put susreli, opisivali kao "aždaje koje krstare Savom i Dunavom i bez milosti ruše varoš".

Već sredinom avgusta 1914, posle samo dvadeset dana rata, na potezu od Knez Mihailove ulice do Slavije nije bilo kuće koja nije stradala. Tada su granatirani i Narodni muzej, Narodno pozorište, hotel "Moskva", hotel "Srpska kruna", kao i Beogradski univerzitet, električna centrala i vodovod. Uništene su brojne kuće. Bilo je i dosta žrtava. Građani su se sklanjali po podrumima i u lagumima Tašmajdana. Mnogi su napustili Beograd i otišli u unutrašnjost.

FOTO: MINISTARSTVO ODBRANE
FOTO: MINISTARSTVO ODBRANE
FOTO: MINISTARSTVO ODBRANE
FOTO: MINISTARSTVO ODBRANE
FOTO: MINISTARSTVO ODBRANE

Tek u narednim mesecima stizala je saveznička pomoć u obučenom ljudstvu i naoružanju, koja je omogućila srpskoj vojsci da parališe dejstva monitora. Stigla je francuska eksadrila, ali i ono što je za borbu protiv monitora bilo presudnije - teške mornaričke baterije sa posadama, podvodne mine i torpeda. Došle su ruske, francuske i engleske jedinice.

OKLOPNI BRODfoto: MINISTARSTVO ODBRANE

Zahvaljujući minskim preprekama monitor "Lajta" bio je teže oštećen, a "Temeš" se nasukao kod Orašačke ade u noći 9/10. oktobra 1914. godine. Tako su krajem 1914. austrougarski monitori oterani iz blizine Beograda. Ponovo su se pojavili oktobra 1915, kada je otpočela velika nemačko-austrougarsko-bugarska ofanziva, naveo je potpukovnik dr Dalibor Denda.

(Espreso/Kurir.rs)